回到顶部
| Австралиин хамтын н?хэрлэл Commonwealth of Australia
| ||||||
|
||||||
| Т?рын дуулалай нэрэ: англи: Advance Australia Fair |
||||||
 |
||||||
| Ниислэл | Канберра | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Албан хэлэн | Англи хэлэн(де-факто) | |||||
| Т?рэ засаг | Парламентын засаглалтай арадшалал ба ?ндэ?эн хуулита хаанта засаг | |||||
| - | Хаан | III Чарльз | ||||
| Уласай хурал | Парламент | |||||
| - | Дээдэ танхим | Сенат → ?Шуулган? | ||||
| - | Доодо танхим | ?Т?л??лэгшын танхим? | ||||
| Дэбиcхэр газар | ||||||
| - | Б?хэлид?? | 7,692,024 км2 | ||||
| - | У?анай процент (%) | 6.76 % | ||||
| Х?н зон | ||||||
| - | Тоосоо (2011) | 21 507 717[1] | ||||
| - | Х?н зоной нягтарал | 2.8 х?н/км2 | ||||
| ДНБ (ХАШТ) | 2017 оной тоосоо | |||||
| - | Б?гэдэ | $1,24 ехэ наяд[2] (19) | ||||
| - | Нэгэ х?ндэ | $49 882[2] (17) | ||||
| ДНБ (Нэрлэ?эн) | 2017 оной тоосоо | |||||
| - | Б?гэдэ | $1,39 ехэ наяд[2] | ||||
| - | Нэгэ х?ндэ | $56 135[2] (10) | ||||
| ОТББЭ (2012) | 33,6[3] (39) | |||||
| ХХИ (2016) |  0,939[4] (?айн) (2) |
|||||
| М?нгэн тэмдэгтэ | [[Австралиин доллар]] (AUD) | |||||
| Сагай б??э | +8?аа +11.5 | |||||
| Интернет домэйн | .au | |||||
| Телефоной код | +61 | |||||
.svg)
Австрали, албан ё?оор Австралиин хамтын н?хэрлэл (англи: Commonwealth of Australia[5], IPA: [?k?m.?n?w?lθ ?v ??stre?lj?]) — Урда хахад б?мбэрсэгтэ байрладаг, эжэл нэрэтэй т?би газарые, Тасмани арал ба хэдэ хэдэн ондоо аралнуудые эзэлдэг улас г?рэн; дэлхэйн нютаг дэбисхэрээ зургаадахи томо улас м?н. Австрали хамтын н?хэрлэл?ээ хойто з?гтэ З??н Тимор, Индонези ба Папуа — Шэнэ Гвиней, з??н-хойто з?гтэ — Вануату, Шэнэ Каледони ба Соломон аралнууд, з??н-урда з?гтэ — Шэнэ Зеланд байрлана. Папуа — Шэнэ Гвиней?ээ Австралиин т?би газар х?рэтэр зай миин 145 км[6] болоод, Австралиин Боигу арал?аа Папуа — Шэнэ Гвиней х?рэтэр 5 километрын зай болоно. Австралиин х?н зон хадаа [7]. Австрали дэлхэйн эгээн бага т?би болохо Австрали т?бидэ байрладаг. Урда, баруун ба хойто тала?аань Энэдхэг далайн тэнгис??д эрьеын норгоодог, з??н тала?аань Номгон далайн тэнгис??д Австралиин эрье угаадаг. Ниислэлынь — Канберра хото.
Австрали болбол х?гжэ?эн оронуудай нэгэн, дэлхэйн арбан гурбадахи арадай ажахы болон нэгэ х?ндэ ДНБ-ээрээ зургадахи орон м?н. Сэрэгэй гаргашаараа Австрали дэлхэйдэ арбан хоёрдохи болоно. Х?нэй х?гж??лгын индексээр Австрали хоёрдохи ?уури эзэлжэ, амидаралай шанар, эл??рые хамгаалга, болбосорол, эдэй засагай с?л??, эрхэтэнэй эрхэ с?л?? ба улас т?рын эрхэ гэхэ мэтэ олон хэлтэстэ доодо ?уури эзэлнэ[8]. Австрали хадаа G20, OECD, WTO, APEC, Н?Б, ?ндэ?этэнэй хамтын н?хэрлэлэй, АНЗЮС-ай ба Номгон далайн аралнуудай хуралай гэш??н юм.
Австрали гэ?эн ?гэ лата хэлэнэй Australis г?, али ?Урда з?гэй газар нютаг? гэжэ удхатай.
Т??хэ
[За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха]Австралиин абориген??дэй ?бгэ дээдэнэр Австралиин газар нютагта м?н????? 42-48 мянган жэлэй тэрэ тээ ерэ?эн гэжэ ?здээг[9]. Тухайн ?едэ З??н Урда Ази болон Австрали томо м?ль?эн хабтангаар ниилэжэ бай?ан тула тэрэнээр дамжан Австралида х?н ?уурижажа, нютагла?ан гэжэ ехэнхи эрдэмтэд таамагладаг байна. Бодотой тэдэ уугуул австралишуудые бии болго?он юм. Уугуул австралишууд тэнгэри ш?тэлгэтэй, ан г?р??л ехэ хэдэг, арадай аман зохёол, ?льгэр ехэ х?гжэ?эн байна. Бодото энэ шанараараа уугуул америкашууд болон азиин ехэнхи уласуудтай адли. Тус уласай Мунго голой ?аба газар?аа эртэнэй х?нэй араг я?ан ехээр олдодог. ???л ?еын шудалгаан?аа харахада, м?н????? 70 мянган жэлэй ?мэнэ австралиин абориген??дэй ?бгэ дээдэнэр ерэжэ ?уурижа?ан байха боломжотой.
Европын ноёрхол
[За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха]
1770 ондо HM Bark Endeavour х?лэг онгосоор аялжа Австралиин газар нютагай талаар дэлхэй ниитэдэ анха танюулжа, аялагшадые анхалан эльгээ?эн улас бол ?олланд юм. Тэдэ 1606 ондо Австрали нютагта х?л табяа ?эн. Т??хэдэ тэмдэглэ?эн?ээ харабал, ?олландын нэрэтэ далайгаар ябагша Виллем Янсзон 1606 оной хоёрдугаар ?арын 26-най ?дэр Кейп-Йорк хахад аралай хажуу Пеннефазер голой оршомдо эрьедэ т?р??шынхеэ х?рэжэ ошобо. Тэрэ хойто болон баруун талын эрьеэ б?тэн тойрожо, анхалан буу?ан газараа ?Шэнэ ?олланд? гээд нэрлэбэ. ?олландшуудай амжалта?аа шалтагаалан британишууд м?н Австралиин з?г хараа ?унаажа эхил?эн юм. Англиин аялагша Уильям Дампир 1688 ондо Шэнэ ?олландын баруун-хойто хэ?эгэй эрьедэ х?рэ?эн бол 11 жэлэй ???лдэ г?, али 1699 ондо энэ газараа дахин ерэ?эн бэлэй. Тэрэ эзэн хаанай з?блэлэй гэш??дтэ энэ талаар мэдээсэл ?гэжэ, уламаар Австралиие эзэлэн ноёрхохо гэ?эн британишуудай х?сэл улам дэбэр?эн юм. 1770 ондо алдарта аялагша Джеймс Кук эзэн хаанай з?бшэр??лые дахажа, ?олландшуудай х?реэг?й з??н эрьедэ х?рэжэ уламаар энэ газарые Шэнэ Урда Уэльс гэжэ нэрлэ?эн байна.
Ехэ британишууд 1700-аад оной ???лээр Америкэдэхи хиналта алдаад бай?ан тэрэ саг ?едэ Британиин эрхэ ямбатанууд ондоо шэнэ т?би, илангаяа шэнэ тутам элирээд бай?ан Австралида тун ехэ анхаарал хандуулжа уламаар ахамад Артур Филлипдэ Австралиие нэн дары мэдэлдээ абахые даалгаба. Уламаар Шэнэ Урда Уэльстэ захиргаанай байра барижа эхил?эн байна. 1788 оной нэгэд?гээр ?арын 26-най ?дэр м?н??гэй Сидней хотын Порт-Джэксондо т?р лагерь байгуулжа, тугаа мандуулаа. Энэ ?дэрые австралишууд ?ндэ?этэнэй ?дэр болгон тэмдэглэдэг. Австралиин багашье гэ?эн нютагта хиналтаа тогтоогоод бай?ан австралишууд тус уласай ойролсоо нэгэн шэнэ аралые нээжэ Ван-Дименэй газар гэжэ анха нээ?эн х?нэй нэрэмжээр нэрлэбэ. Энэнь м?н??гэй Тасманиин арал юм. 1828 он гэхэдэ Австралиин баруун хэ?эгые тэрэ шэгтэнь хиналтадаа абажа уламаар ?Суон-Ривер колони? гэжэ нэрлэбэ. Урда Австрали можо 1836 ондо, Виктори можо 1851 ондо, Квинсленд можо 1859 ондо Ехэ Британиин мэдэлдэ б?рин шэлжэ?энээр Австралиин урда хэ?эг Австралиин мэдэлдэ ерэбэ. Шэнээр байгуулагда?ан можонууд хоорондоо тон ехэ зайтай тула можонуудые хоорондо авто зам, галта тэргээр холбохо ехэ ажал Ехэ Британида ?лэ?эн юм.
Европошуудай эзэлэн ноёрхол уугуул австралишуудта х?ндээр ту?аба. Сая?аа ?л??гээр тоологдожо бай?ан абориген??д олон янзын халдабарита ?бшэн, тахал зэргээр олоноороо хяаран унаха болобо. Шэнээр ?уурижажа боло?он британишууд уугуул австралишуудые богоолоор ашаглажа, эхэнэрн??дые х?сэндэхэ, ?хиб??дыень нюусаар онгосодо ?уулгажа, Ехэ Британида худалдажа эхилээ. Уугуул ?ндэ?этэн х?нэй ё?он?оо гажанууд ханда?ан гэдэгые 1967 ондо боло?он олониитын ?анал асуулгаар х?леэн з?бш??р?эншье ?аа, 1992 ондо Австралиин парламент албан ё?оор х?лисэл гуй?ан бэлэй. 1900 он?оо 2005 он болотор уугуул австралишуудые шудалха, амидаралай хэб шэнжэ, хэлэнэй онсолиг, ?льгэрэй талаар шудалха зорилготойгоор ?Абориген австралишуудай ба Торрес аралайхид тухай хороон? албан ё?оор ажаллажа байна.
З??лтэ
[За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха]- ↑ Загбар:Census 2011 AUS
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Australia. International Monetary Fund (October 2016). 27 October 2017 ?дэртэ ханда?ан.
- ↑ OECD Economic Surveys: Norway 2012. the original on 2025-08-05 ?дэр??? архивлагда?ан. 2025-08-05 ?дэртэ ханда?ан.
- ↑ 2016 Human Development Report. United Nations Development Programme (2016). 23 March 2017 ?дэртэ ханда?ан.
- ↑ Constitution of Australia. ComLaw (1 June 2003). the original on 2025-08-05 ?дэр??? архивлагда?ан. 2025-08-05 ?дэртэ ханда?ан. “3. It shall be lawful for the Queen, with the advice of the Privy Council, to declare by proclamation that, on and after a day therein appointed, not being later than one year after the passing of this Act, the people of New South Wales, Victoria, South Australia, Queensland, and Tasmania, and also, if Her Majesty is satisfied that the people of Western Australia have agreed thereto, of Western Australia, shall be united in a Federal Commonwealth under the name of the Commonwealth of Australia”
- ↑ Австралия
- ↑ Population clock. Australian Bureau of Statistics website. Commonwealth of Australia. the original on 2025-08-05 ?дэр??? архивлагда?ан. 2025-08-05 ?дэртэ ханда?ан.
- ↑ Australia: World Audit Democracy Profile. WorldAudit.org. the original on 2025-08-05 ?дэр??? архивлагда?ан. 2025-08-05 ?дэртэ ханда?ан.
- ↑ Gillespie, R. (2002). Dating the first Australians. Radiocarbon 44:455–72; Dating the First Australians. Ingenta. 2025-08-05 ?дэртэ ханда?ан.
| Австрали ба Океани | ||
 | Австрали · Вануату · Кирибати · Маршалл аралууд · Микронезиин Холбооной Улас · Науру · Палау · Папуа-Шэнэ Гвинея · Самоа · Соломон аралууд · Тонга · Тувалу · Фиджи · Шэнэ Зеланд | |